Verklarende woordenlijst
Een verklarende woordenlijst met vele (vak)termen van justitie en het gevangeniswezen. Het overzicht is zeker niet volledig. Aanvullingen en wijzigingen zijn zeer welkom en kunnen worden doorgegeven, zodat een meer completere lijst ontstaat.
Arrest
Uitspraak van een hof (Hof van Beroep, Hof van Assisen).
Arresthuis
Stafinrichting voor de opsluiting van verdachten van een misdrijf. In principe is een arresthuis dus alleen bestemd voor de huisvesting van verdachten, maar in de praktijk verblijven er - vooral door de overbevolking - ook veroordeelden.
Beperkte hechtenis
Beperkte hechtenis lat de veroordeelde toe overdag te werken en de nacht in de gevangenis door te brengen. Eén nacht staat gelijk met één dag gevangenisstraf. Dit systeem kan niet worden toegepast op straffen van langer dan 6 maanden.
Buitenvervolgingstelling
Als een gerechtelijk onderzoek is afgerond wordt de zaak verwezen naar de raadkamer. Deze kan oordelen dat het verzamelde bewijsmateriaal tegen de verdachte ontoereikend is en kan kiezen voor buitenvervolgingstelling. Dat betekent dat er geen reden meer is om de betrokkene voor een proces naar de rechtbank te verwijzen. De betrokkene wordt bijgevolg onschuldig verklaard.
Burgerlijke partij
De slachtoffers of benadeelden van een misdrijf kunnen zich burgerlijke partij stellen en in de loop van de strafprocedure een schadevergoeding vragen.
Burgerlijke vordering
De burgerlijke vordering is de vordering waarbij de benadeelde schadevergoeding eist van de persoon die de schade heeft berokkend. Er zijn twee mogelijkheden: de benadeelde stelt zich burgerlijke partij voor de strafrechtbank of dagvaardt de dader voor een burgerlijke rechtbank.
De burgerlijke rechter zal dan wel de uitspraak van de strafrechter af moeten wachten.
Commissie voor Hulp aan Slachtoffers van Opzettelijke Gewelddaden
Administratieve rechtbank die onderzoekt of de Staat financiële hulp moet toekennen aan een slachtoffer van een opzettelijke gewelddaad en die het bedrag van de hulp bepaalt. Daarbij geldt o.a. als voorwaarde dat het slachtoffer geen enkele andere manier, bijvoorbeeld door de dader, afdoende vergoed kan worden.
Dagvaarding
Een dagvaarding is een officieel document waarmee men een ander persoon kan oproepen om voor de echtbank te verschijnen. Het is de deurwaarder, die op verzoek van de eisende partij of diens advocaat de dagvaarding bezorgt aan de tegenpartij en daarin ook de redenen van de oproeping opgeeft.
Doodstraf
De doodstraf is in België in 1996 afgeschaft. Ze werd al ongeveer een eeuw niet meer toegepast, behalve voor misdrijven gepleegd tijdens de Wereldoorlogen. Door gratie van de koning is de doodstraf omgezet in levenslange dwangarbeid.
Elektronisch toezicht
Elektronisch toezicht (ET) laat de definitief veroordeelde dader toe zijn straf thuis (verder) te ondergaan in plaats van in de gevangenis. hij moet dan wel een bepaald dagschema volgen waarin vastligt wanneer hij thuis hoort te zijn en wanneer hij naar buiten mag om zijn opleiding of begeleiding te volgen. Het elektronisch toezicht is mogelijk voor veroordeelden die werden veroordeeld tot een effectieve gevangenisstraf waarvan het totaal maximum 3 jaar bedraagt. Indien de gevangenisstraf meer dan 3 jaar bedraagt, kan elektronisch toezicht worden overwogen indien er enig uitzicht op een voorwaardelijke invrijheidstelling is of wanneer men op minder dan 6 maanden van het strafeinde zit.
Gecorrectionaliseerde misdaad
Het gaat hier om een strafbaar feit waarvoor de dader door de wet met een criminele straf wordt bestraft (opsluiting van minimaal 5 jaar), maar die door verzachtende omstandigheden wordt omgezet in een correctionele straf (opsluiting van minimum 8dagen tot maximum 5 jaar).
Gemeenschapsdienst
Een alternatieve straf waarbij een veroordeelde als straf een aantal uren moet werken. De rechter bepaalt het aantal uren (ten minste 20 uren en ten hoogste 240 uren). De probatiecommissie bepaalt waar en hoe die uren moeten worden ingevuld. De dienstverlening is een onbezoldigde activiteit die moet worden verricht in de vrije tijd buiten de school- of beroepsactiviteiten. Dienstverlening kan door de rechter tot op heden alleen worden opgelegd in het kader van probatiemaatregel en niet als een zelfstandige straf.
Genade
De koning heeft het recht de uitvoering van de straf of een gedeelte ervan kwijt te schelden. Hij kan de straf ook verminderen of omzetten of een proeftijd toestaan.
Gerechtelijk onderzoek à charge en à decharge
Bij het verrichten van zijn onderzoek mag de onderzoeksrechter niet eenzijdig te werk gaan. Hij is verplicht alle nuttige inlichtingen te verzamelen, zowel gegevens die ongunstig zijn voor de verdachte (à charge) als gegevens die in zijn voordeel pleiten (à decharge).
Gesloten dossier
Gedeelte van een strafdossier dat niet toegankelijk is voor advocaten en rechters. Bevat .a. infiltratietechnieken en computerscreeningen.
Halve vrijheid
Binnen het systeem van halve vrijheid moet de gedetineerde ( buiten de gevangenis) werken of een scholing volgen. De rest van de tijd brengt hij in de strafinrichting door. Alleen veroordeelden (met minstens 3 jaar gevangenisstraf) die al een deel van hun straf effectief hebben uitgezeten, kunnen ten vroegste 6 maanden voor de datum van hun eventuele voorwaardelijke invrijheidstelling en op uitdrukkelijk verzoek van de gevangenisdirecteur voor deze maatregel in aanmerking komen.
Internering
De interneringis een strafrechtelijkke beveiligingsmaatregel van onbepaalde duur die door de rechter kan worden uitgesproken onder volgende drievoudige voorwaarde:
1. betrokkene heeft een misdaad begaan
2. hij bevindt zich op het moment van de feiten in een staat van krankzinnigheid, een
ernstige staat van geestesstoornis of zwakzinnigheid die hem ongeschikt maakt tot het
controleren van zijn daden
3. hij op dat ogenblik ook een gevaar voor de maatschappij kan betekenen.
De internering wordt geen straf genoemd, maar een maatregel waarbij de betrokkene wordt opgesloten omdat hij een gevaar is voor de samenleving.
De geïnterneerde kan om de 6 maanden voor de Commissie ter Bescherming van de Maatschappij verschijnen, die de geestestoestand van de geïnterneerde zal onderzoeken. Bij een gunstige beslissing kan de betrokkene voorlopig of definitief worden vrijgelaten.
Juridische eerstelijnsbijstand
Praktische inlichtingen, juridische informatie, een eerste juridisch advies of de verwijzing naar een gespecialiseerde instantie of organisatie noemt men juridische eerstelijnsbijstand. Daarvoor kan men terecht bij het OCMW, het Justitiehuis of een Centrum voor Slachtofferhulp.
Juridisch tweedelijnsbijstand
Bij elke balie werd een Bureau voor Juridische Bijstand ingesteld. Advocaten verlenen er juridisch advies en een uitgebreidere juridische bijstand tijdens de procedure. Wanneer men de erelonen van een advocaat niet kan betalen, kan men een beroep doen op een advocaat die gratis of tegen verminderde vergoeding bijstand kan geven.
Justitieassistent
De justitiehuizen werken voor de justitiehuizen (die een onderdeel zijn van de Dienst Justitiehuizen). Zij zijn o.a. verantwoordelijk voor slachtofferonthaal, strafbemiddeling, vrijheid onder voorwaarden in het kader van preventieve opsluiting, probatie, gemeenschapswerk, dienstverlening en opleiding, de voorlopige en voorwaardelijke invrijheidstelling, de invrijheidstelling op proef in het kader van een internering, de burgerlijke opdrachten.
De justitieassistent belast met het slachtofferonthaal begeleidt de slachtoffers in moeilijke situaties, zoals bij de dossierinzage op de zitting van het vonnisgerecht, bij de teruggave van bewijsstukken en bij het brengen van een laatste groet aan een overledene. Bovendien zal de justitieassistent slachtoffers begeleiden bij het verkrijgen van de hoedanigheid van benadeelde persoon of bij de burgerlijke partijstelling. Indien het slachtoffer psychosociale ondersteuning wenst, volgt een doorverwijzing naar een Centrum voor Slachtofferhulp.
Justitiehuis
Het Justitiehuis maakt deel uit van het Ministerie van Justitie. Justitieassistenten leiden de burger door het doolhof van maatregelen in en om justitie. Verder coördineert het Justitiehuis het sociaal onderzoek en de begeleiding van daders van delicten (voorwaardelijk of voorlopig vrij, geïnterneerden op proef, probanten, vrijheid onder voorwaarden, bemiddeling in strafzaken. Op vraag van de jeugdrechtbank of de Rechtbank van Eerste Aanleg worden vanuit het Justitiehuis ook maatschappelijke onderzoeken in jeugd- en familiezaken gedaan. Het slachtofferonthaal behoort eveneens tot het takenpakket van het Justitiehuis.
Minnelijke schikking
Maatregel (door storten van een bepaalde geldsom) door Procureur des Konings voorgesteld aan de dader, op voorwaarde dat de eventueel aan een ander veroorzaakte schade geheel vergoed is of op voorwaarde dat de dader zijn burgerlijke aansprakelijkheid voor het schadeverwekkend feit schriftelijk heeft erkend en hij bewijs heeft geleverd van de vergoeding van een gedeelte van de schade en de regeling ervan.
Opdeciemen
Het systeem van de opdeciemen bestaat erin een geldboete te verhogen met een in de wet voorziene coëfficiënt die regelmatig wordt aangepast aan de huidige waarde van het geld.
Openbaar Ministerie
Wordt ook het Parket, openbaar aanklager op procureur . Het Openbaar Ministerie (OM) beslist over de vervolging en vordert de straf voor de rechter. Het Openbaar Ministerie houdt toezicht op de naleving van de wetten en de uitvoering van de straffen. Het verdedigt de belangen van de samenleving.
Opschorting van uitspraak
Alhoewel de feiten bewezen zijn, schort de rechter de uitspraak op en spreekt geen straf uit.
Dat heeft als gevolg dat de rechter de rekende schuld vertrouwelijk wil houden om de aanpassing van de betrokkene in de samenleving niet te bemoeilijken. er komt dus geen vermelding op het strafblad of op andere officiële documenten.
De rechter zal een proeftijd toestaan waaraan eventueel voorwaarden verbonden zijn. Als deze proeftijd met succes doorlopen wordt, legt de rechter geen straf meer op. opschorting is enkel mogelijk indien de betrokkene in het verleden een veroordeling tot meer dan 6 maanden heeft opgelopen.
Penitentiair verlof
Penitentiair verlof is de toelating om gedurende 1 tot 3 dagen de gevangenis te verlaten en dit om de 3 maanden vanaf 1 jaar voor de gedetineerde in aanmerking kan komen om voorwaardelijk of vervroegd in vrijheid te worden gesteld. De bedoeling van penitentiair verlof is de betrekking tussen de dader en zijn familie of samenleving anderzijds te bevorderen en zijn reïntergratie in de maatschappij voor te bereiden.
Probatie
Opproefstelling. Voorwaarden die de rechter kan verbinden aan zijn uitspraak. De probatie kan gekoppeld zijn aan de opschorting of het uitstel van de straf. Dienstverlening, opleiding (leerstraf), behandeling of ontwenningskuur zijn probatievoorwaarden.
Probatieopschorting
Een beklaagde wordt schuldig verklaard maar niet veroordeeld en krijgt een proefperiode met voorwaarden opgelegd. De probant wordt opgevolgd door een justitieassistent die op regelmatige basis verslag uitbrengt over de opvolging van de voorwaarden aan de probatiecommissie. Omdat er geen sprake is van een veroordeling wordt de probatieopschorting nergens in administratieve formulieren vermeld (bijv. strafblad).
Probatieuitstel
Een beklaagde wordt veroordeeld tot een straf (geldboete en/of gevangenisstraf) maar deze straf wordt niet uitgevoerd als de betrokkene zich houdt aan een proefperiode met probatie voorwaarden.
Procureur
Zie Openbaar Ministerie
Psychosociale dienst (PSD)
De psychosociale dienst is een multi disciplinair team dat bevolkt wordt door psychiaters, psychologen en maatschappelijk werkers. De psychosociale dienst begeleidt de gedetineerden binnen de gevangenis, maakt psychosociaal verslag en werkt samen met hen aan hun reclassering.
Secreet
Korte periode van enkele dagen direct na de aanhouding waarbij geen contact buiten de gevangenis of met andere personen dan de advocaat mag worden gelegd. Ook kranten, radio en televisie zijn in deze periode niet toegestaan.
Slachtoffer
Alle personen en hun nabestaanden aan wie materiële, morel en/of lichamelijke schade is toegebracht als gevolg van een inbreuk op de strafwet, worden erkend als slachtoffer van een misdrijf. De schade kan bestaan uit: materiële en economische schade, bijvoorbeeld gestolen geld, beschadigde kleren en voorwerpen, verplaatsingskosten en medische uitgaven, inkomstenverlies; morele schade, het fysieke en psychische leed dat door het misdrijf is veroorzaakt; lichamelijke schade, bijvoorbeeld van klappen en verwondingen, kwetsuren.
Strafbemiddeling
Procedure (alleen mogelijk voor feiten die vermoedelijk niet gestraft worden met een straf van meer dan 2 jaar), waarbij de Procureur des Konings de dader van een misdrijf oproept en hem verzoekt de door het misdrijf veroorzaakte schade te vergoeden of te herstellen en het bewijs hiervan voor te leggen. In voorkomend geval roept hij ook het slachtoffer op en bemiddelt hij over de schadevergoeding en de regeling ervan. Het slachtoffer kan zich laten bijstaan of laten vertegenwoordigen door een advocaat.
Strafvordering
Vordering waarbij het parket naar aanleiding van een misdrijf voor de strafrechter de toepassing van de strafwet eist.
Tegenspraak
Verdachten krijgen de kans om elementen waarop de beschuldiging is gebaseerd te weerleggen of te voorzien van commentaar.
Uithandengeving
Is een procedure waarbij een jongere van 16 jaar door de jeugdrecht rechter verwezen kan worden naar een volwassen rechtbank.
Uitstel van strafuitvoering
Bij een veroordeling met uitstel van strafuitvoering erkent de rechter de schuld, spreekt die ook uit en hij legt ook een straf op; alleen wordt de straf niet uitgevoerd. De rechter zal een proeftijd opleggen van minimaal 1 jaar en maximaal 5 jaar.
Vonnis
Uitspraak van echtbank (politierechtbak, correctionele rechtbank).
Voorlopige hechtenis
De voorlopige hechtenis is een veiligheidsmaatregel waardoor de personen die ervan verdacht worden een wanbedrijf of een misdaad te hebben gepleegd, wordt opgesloten in afwachting van zijn proces. Deze maatregel wordt opgelegd om te voorkomen dat de verdachte spoorloos is op het ogenblik dat hij voor de rechter moet verschijnen of dat hij ondertussen andere misdrijven zou plegen of bewijsmateriaal zou vernietigen.
Voorwaardelijke invrijheidstelling
De voorwaardelijke invrijheidstelling (VI), is een gunstmaatregel waarbij een dader die veroordeeld werd tot een gevangenisstraf vervroegd wordt vrijgelaten, op voorwaarde dat hij gedurende een proeftijd zijn verplichtingen nakomt. Zo kunnen als algemene voorwaarden opgelegd worden: het verbod op alcoholmisbruik, het volgen van een begeleiding of therapie, het zoeken naar werk of een geschikte cursus, het verbod contact te hebben met bepaalde personen. Het afbetalen van de schadevergoeding kan ook tot de voorwaarden behoren. Specifieke voorwaarden worden op de leefsituatie van de dader afgestemd. De Strafuitvoeringsrechtbank beslist in dezen. De voorwaardelijke invrijheidstelling is een gunt en geen recht.
Vordering
Het OM spreekt zijn vordering (rekwisitoor) uit. Dat betekent dat het zijn mening geeft over de vermeende schuld en eventueel over de gepaste straf of maatregel.
Dit rekwisitoor is evenwel slechts een vraag, het is uiteindelijk de rechter die beslist.
Weekendarrest
Het systeem bestaat erin het weekend, dit is vrijdag- of zaterdagavond tot maandagmorgen in de gevangenis door te brengen. Een weekend telt zo 2 of 3 dagen. Alleen gevangenisstraffen van ten hoogste 1 maand komen hiervoor in aanmerking.
Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen
De Stichting Voor Morele Bijstand aan Gevangenen(SMBG) is een vrijzinnige vereniging die werd opgericht in 1964. Zij is erkend als stichting van openbaar nut. De SMBG biedt de drie diensten aan:
- de morele bijstand en dienstverlening aan gedetineerden,met vrijwillige en bezoldigde moreel consulenten actief in alle Belgische gevangenissen;
- de dienst animatie en vorming, welke activiteiten organiseert in de Brusselse gevangenissen;
- de sociale dienst, welke instaat voor de sociale hulpverlening en re-integratie.
Sociale hulpverlening en re-integratie
De sociale dienst van de Stichting staat in voor hulpverlening aan gedetineerden. Dit gebeurt op verzoek van de gevangene zelf of zijn of haar familie, van de moreel consulenten of van de interne diensten van de strafinrichting.
De sociale begeleiding kan bestaan uit:
- het verstrekken van informatie en hulp bij het oplossen van administratieve problemen;
- het uitstippelen van een begeleidingstraject met het oog op een zo vlot mogelijke reintegratie
in de maatschappij na de invrijheidstelling.
De Stichting neemt verder ook deel aan de permanenties in de Brusselse gevangenissen. Deze permanenties worden georganiseerd door de externe diensten die erkend zijn door de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest als diensten voor justitieel welzijnswerk.
De Stichting ondersteunt eveneens ex-gedetineerden bij hun terugkeer in de maatschappij. Hierbij gaat bijzondere aandacht uit naar het vinden van een geschikt traject wat betreft vorming, opleiding en werk. Hiervoor werken we nauw samen met onthaaltehuizen, sociale verhuurkantoren ,Centra voor Beroepsopleidingen, diensten voor arbeidsbemiddeling enz. Indien nodig wordt de sociale hulp eveneens tot zijn of haar gezin uitgebreid.
De sociale dienst van de SMBG bestaat uit een equivalent van twee voltijdse maatschappelijke werkers en wordt gesubsidieerd door de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De werking kan hierdoor enkel uitgebouwd worden binnen het Brussels Hoofdstedeijk Gewest. Meer concreet gedetineerden uit de gevangenissen van Vorst, Berkendael en Sint-Gillis, alsook (ex-)gedetineerden die een link hebben met Brussel (bijvoorbeeld als zij wonen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest of gedetineerd zijn geweest in een Brusselse gevangenis)